Altyapı Kanal Kazılarında Göçük Riski Koruyucu Tedbirlerin İş Güvenliği Yönünden İncelenmesi
Bu çalışma ile yeni altyapı hatlarının yapımı, bu hatların yenilenmesi veya onarımı gibi çeşitli altyapı çalışmaları sırasında açılan kanal kazıları incelenmiştir. Saha çalışmaları sırasında göçük oluşumuna neden olabilecek faktörler belirlenmiş, bu faktörler sahada gözlemlenmiş, kontrol listesiyle geri dönüşümler alınmış ve gözlem, kontrol süreci sonunda elde edilen bulgulara dayanarak uygulanabilecek koruyucu tedbirler hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Buna göre bulgular kısmında başlıklar halinde elde edilen verilere göre varılan sonuçlar aşağıda özetlenmektedir.
* Göçüğe karşı uygulanacak iksa ve hendek kaplama sistemlerinin yeterlilikleri, kanal içerisinde çalışanların muhtemel bir göçük esnasında korunması açısından kritik öneme sahiptir. Gözlemlerde bu yeterliliklerin tam karşılanmadığı tespit edildiğinden göçük riskini bertaraf edebilmek için koruyucu sistemlere ait tüm bileşenler TS 2519, TS EN 13331, TS EN 14653 vb. ilgili standartlara uygun olmalıdır.
* Sahadaki mevcut ya da muhtemel risklerin tespit edilmesi ve bunlara çözüm getirilmesi uzman kişi aracılığıyla sağlanacağından kanal kazısı çalışmaları jeoloji veya inşaat mühendisi, zemin analizleri ile ilgili pratik eğitim almış ve deneyimli uzman kişilerin eşliğinde yürütülmelidir.
*Saha çalışmalarında ciddi operatör hatalarının olduğu ve kanal içerisinde veya çevresinde göçüğü tetikleyebilecek yanlış çalışma yöntemlerine başvurulduğu görülmektedir. Göçük oluşumuna etkisi büyük olan insan hatalarının minimize edilmesi için ilgili operatör ve çalışanların İSG eğitimlerini tamamlanmış olması ve güvenli çalışmanın kurum kültürüne yerleştirilmesi sağlanmalıdır. Bu bağlamda toplantı, bilgilendirme eğitimleri gibi organizasyonların yapılmasına ağırlık verilmelidir.
* Çalışmadan elde edilen veriler zemin analizlerine gereken önemin verilmediğini ortaya koymaktadır. Göçük riskine karşı alınacak tedbirlerin seçiminde, görsel ve elle yapılan analizler sonucu belirlenen zemin tipi, zemin koşulları gibi niteliklerin dikkate alınması gerekmektedir. Bu niteliklerin tespiti ve bunlara bağlı koruyucu sistem seçimi ile ilgili net bilgiler bulunmadığından standartlar ve mevzuat bu konuları kapsayacak şekilde revize edilmelidir.
* Elde edilen veriler, kazı derinliğinin 1,5 metreyi aştığı kazı çalışmalarının % 89 gibi büyük bir oranında göçük riskine karşı herhangi bir koruyucu tedbir alınmadığını göstermektedir.
* Çalışmalar genellikle dik ya da dik doğrultuya yakın şekilde kazılarak yapılmaktadır. Dolayısıyla göçük oluşumu nedeniyle bir iş kazası yaşandığında bu kazanın temel sebebinin; önlemlerin yetersiz olması, koruyucu sistemlerin yanlış kurulumu vb. unsurlardan ziyade çalışma sırasında hiçbir önlem alınmaması olacağı sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
* Kamu kurumları teknik şartnamelerinde iksa ve şevler ile ilgili hususların uygulama esaslarına detaylı bir şekilde değinilmemekte ve ilgili teknik kaynaklara açık atıfta bulunulmamaktadır. Saha çalışmalarından elde edilen tespitler, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili şartname hükümlerinin net, yeterli ve doğru bir biçimde belirtilmesi ile saha uygulamalarındaki eksikliklerin önlenebileceğini ve alınacak tedbirlerin yerinde olacağını göstermektedir.
* Kazısız teknolojiler göçük riski başta olmak üzere diğer birçok riski kaynağında bertaraf etmektedir. Bunun yanı sıra toplumu ve gündelik hayatı etkilememesinden dolayı artan şehirleşme ile birlikte bu teknolojinin öneminin giderek artacağı görülmektedir. Dolayısıyla hem toplum hayatına hem çalışan güvenliğine olumlu katkılarından dolayı kazısız teknolojilerin tanıtılması ve yaygınlaştırılması için ilgili kurum ve dernekler ile ortaklaşa hareket edilmelidir.
* Elde edilen veriler kamu kurumları bünyesinde hazırlanan iç yönetmeliklerin yeterli nitelikte ve oranda olmadığını göstermektedir. İç yönetmelikler ile çalışmaların doğru şekilde planlanması ve teknik ve idari tedbirlerin etkin şekilde düzenlenmesi sağlanmaktadır. Dolayısıyla kurum içi düzenlemelerin hazırlanmasına önem verilmelidir. Bu düzenlemeler İSG mevzuatına uygun olmalı, güncel tutulmalı ve saha çalışmaları sırasında dikkate alınmalıdır.
*Zemin ve çevre koşullarının detaylı ve doğru bir şekilde incelenmeyi gerektirmesi, operatör ve çalışanların göçük oluşumuna dair bilgi ve tecrübelerinin yetersiz olması ve uygulamaya yönelik teknik tedbirlerin çok net olmayışı gibi tespitlere dayalı sebeplerden dolayı sahaya sunulacak pratik, yönlendirici ve bilgilendirici bir rehber hazırlanmalıdır.
Çalışma kapsamında, yapılan saha izlenimleri ve araştırmalar neticesinde elde edilen teknik koruyucu tedbirlere dair bilgi ve tespitler altyapı çalışmaları sırasında meydana gelen göçük sebepli iş kazalarının oluşmasında aşağıdaki hususların etkin olduğu göstermektedir.
* Göçüğü tetikleyen faktörler saha çalışmalarını yürütenler tarafından yeterince bilinmemekte ve bu sebeple çalışma sırasında dikkate alınmamaktadır. Bu faktörler planlama aşamasında dikkate alınarak en uygun çalışma yöntemine karar verilmeli ve ilgili düzenlemeler önceden yapılmalıdır.
* Uygulanacak koruyucu tedbirlerin çeşitleri ve uygulama esasları ile ilgili teknik bilgilere kolayca ulaşılamamakta ve bu durum çalışmaların tedbir alınmadan sürdürülmesine yol açmaktadır. Bu yüzden koruyucu sistemler ve uygulama kriterlerinin açık ve net biçimde ifade edilmesi sağlanmalıdır.
