İnşaat Sektöründe İş Güvenliği Uzmanları Açısından Yüksekte Çalışma Uygulamalarının Değerlendirilmesi
Yapı işleri ölümlü kazaların başında gelmekte ve yüksekten düşme de bu kazalara sebep olmaktadır. Söz konusu durum yüksekte güvenli çalışma konusunda yapılan çalışmaların ve uygulamaların yeterli olmadığını göstermektedir. Bu çalışmada yüksekte çalışma uygulamalarında standartlara ne derece uyulup uyulmadığının iş güvenliği uzmanları gözüyle değerlendirilmesi ve uygulamalara yönelik iş güvenliği uzmanları tarafından verilen cevapların iş güvenliği uzmanlarının demografik ve mesleki özelliklerine ve inşaat firmasının faaliyet deneyimine göre farklılık gösterip göstermediğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Yüksekte çalışma standartları ekipman, temizlik/düzen, çalışanlar, yönetim faaliyetleri ve eğitim/bilgilendirme olmak üzere beş temel boyut altında değerlendirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda eğitim/bilgilendirme dışında diğer boyutlar (ekipman, temizlik/düzen, çalışanlar, yönetim faaliyetleri) ile ilgili standartlara tam anlamıyla uyulmadığı görülmektedir. Bu sonuç eğitim/bilgilendirme ile ilgili olarak işverenin yapı alanı faaliyetlerine başlamadan önce Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne gerekli bildirimleri yaptığı, çalışanlara yüksekte çalışma ile ilgili tehlike ve riskler konusunda eğitim ve tedbir almalarını ve çalışanların alınan tedbirler hakkında bilgilendirilmelerini sağladığı anlamına gelmektedir.
İnşaat işlerinde yüksekte çalışanların güvenliklerinin sağlanabilmesi amacıyla yapılan bu proje çalışmasında elde edilen sonuçlar doğrultusunda uygulamacılar ve sektör temsilcileri için aşağıdaki öneriler getirilebilir.
Ortamın düzenli ve temiz olması, kişisel koruyucuların ve ekipmanların talimatlara uygun olarak kullanılması, nasıl kullanılacağı konusunda eğitimlerin verilmesi ve yüksekten düşmeyi önleyici teknolojik gelişmelere bağlı toplu koruma önlemlerinin alınması iş kazalarının önlenmesinde önemli faktörler arasında yer almaktadır. Bu doğrultuda eğitime daha fazla zaman ayrılmalı ve konusunda uzman kişiler tarafından çalışanlara yüksekte çalışma eğitimi verilmelidir. Ayrıca ekipman konusunda işverenler projenin hazırlık aşamasında yatay ve dikey yaşam hatlarının bağlantı noktaları ve yapısal düzenlemelerin belirlenmesi ile yapılan işe uygun tipte güvenlik ağı seçilmesini, standartlara uygun şekilde kurulmasını ve korkuluklarda topuk levhası (min. 15 cm. yükseklikte) bulunmasını sağlamalıdırlar.
İşverenlerin yanı sıra çalışanların da kendi üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirme konusunda hassas davranmaları gerekmekte olup bu konuda özellikle yapı alanını temiz ve düzenli tutma ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmalarına olanak sağlanmalıdır.
Yönetim faaliyetleri bakımından işverenler projenin hazırlık aşamasında sağlık ve güvenlik planını hazırlama veya hazırlanmasını sağlama, çalışmalarda çalışanların görüşlerini alarak katılımlarını sağlama ve yapı alanı yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınmasını sağlamalıdırlar. Anketin katılımcılarından “işverenlerin eğitimsiz ve çok tehlikeli işlerde çalışabilir raporu olmayan işçileri çalıştırmamaları, çalışanların geçmiş iş tecrübelerini ve fiziki uygunluklarını kontrol etmeleri ve gözlemlemeleri”, “işverenlerin yüksekte yapılan çalışmalarda çalışanlarının çalışma esnasında acil durumlarla karşılaşma risklerine karşılık çalışanlarına tatbikat yaptırmaları”, “işverenlerin daha proje aşamasındayken iş güvenliğini düşünerek iş planı yapmaları ve önlemlerin sağlıklı şekilde alınması için iş güvenliği uzmanlarını işler başlamadan çağırmaları” gerektiği önerilmektedir.
Eğitim/bilgilendirme konusunda işverenler malzemelerin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesini, kişisel koruyucu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını ve çalışanların yapı alanında sağlık ve güvenlik ile ilgili alınan tedbirler hakkında bilgilendirilmelerini sağlama konusunda gerekli özeni göstermelidirler. Bu kapsamda katılımcılar “çalışanlara kişisel koruyucu donanımların kullanımı, bakımı ve gerekliliği konusunun kavratılması”, “işverenlerin ve çalışanların iş güvenliğine olan saygısızlığı ve ilgisizliği dikkate alınmalı ve verilen eğitimlerde insan hayatının önemi ve güvenliğin kendileri için gerekli olduğunun algılatılması”, “çalışanlar için psikososyal risk etmenleri bazlı kişisel eğitimler düzenlenmesi, her çalışan için ayrı değerlendirme yaparak kişiye özel eğitim planlaması yapılması” ve “çalışanların çalışma sisteminin farkına vararak iş görme potansiyeli edinmeleri için akademik gelişim sağlayıcı proaktif politikalar izlenmesi ve her çalışana formenlik edinimi sağlayacak şekilde yaklaşılması” gerektiğini önermektedirler.
Çalışma bazı sınırlılıklara sahiptir. Elde edilen bulgular 101 iş güvenliği uzmanının görüşlerini yansıtmaktadır. Daha geçerli ve güvenilir sonuçların elde edilmesi daha fazla örneklem ile çalışmanın yapılmasını gerektirmektedir. Ayrıca inşaat sektörü dışında yüksekte çalışma yapan farklı sektörlerde de benzer çalışmalar yapılarak karşılaştırma yapılabilmesine olanak sağlanmalıdır. İş güvenliği uzmanlarının görüşlerinin yanı sıra gelecekte yapılacak çalışmalarda işverenlere ve çalışanlara soru sormak yerine uygulamada standartlara ne derece uyulduğunun tespit edilmesinde gözlem sonucu elde edilen veriler ile sosyal medyada yüksekten çalışma ile ilgili görsellerin analiz edilmesi önerilmektedir.
